Ons gedrag en ons handelen wordt grotendeels bepaald door de signalen in ons lijf, emoties, die ons moeten beschermen en ons moeten helpen om pijn te vermijden en te overleven. Emoties zijn de onbewuste, fysieke, ‘plakkerige’ kwalificatiecodes behorend bij alle informatie die bij ons binnen komt. Zowel van al wat we zien, horen, ruiken, proeven en voelen, alsook van al wat we denken. En eenmaal bewust vormen ze ons gevoel.
Deze emotionele kwalificaties vormen de ankers in ons geheugen m.b.t. ervaringen. Ervaringen uit het verleden bieden zo wel degelijk garantie voor de toekomst en bepalen jouw gedrag. Na een nare ervaring bevinden de problemen zich vanaf dat moment in jou. Vanaf dat moment ben je ‘oudbakken’ en allesbehalve objectief, soms rijp voor een fobie.
Tweehonderd miljoen jaar vóór het bestaan van de rede vormden emoties al de efficiënte signalen om zo ongeschonden mogelijk door dit leven te komen. Ze sluiten aan bij mijn persoonlijke ervaringen en bij de uitleg die ik eraan gegeven heb. Deze emotionele uitleg zal ik als mijn ‘normen en waarden’ in dit leven koesteren. Maar juist daardoor kunnen ‘traumatische ervaringen’ ook voor blijvende problemen in mijn gedrag zorgen.
Mijn gedragingen en dus mijn leven worden van oudsher instinctief en later vooral ook emotioneel bepaald. We draaien al 200 miljoen jaar op emoties als waarschuwingssysteem, en pas veel later in de evolutie kon mijn brein zich hier ook rationeel mee bemoeien, op zoek naar plezier, maar nog steeds vooral gericht op overleven en het ontwijken van emotionele pijn, desnoods door verdringing.
Realiseer je ook dat emotionele reacties vele malen sneller en veelal betrouwbaarder zijn dan rationele reacties. Het ontwikkelen van sociaal gedrag dwingt ons echter regelmatig om de onmiddellijke reactie op onze emoties wat in te binden.
Veiligheid en geborgenheid in een sociale context schreeuwen om onze aandacht, maar ons onbewuste emotionele brein is vooral ego gericht, pijn-vermijdend en op zoek naar plezier. Hiertegen moet onze nog jonge ‘sociaal bewuste rede’ het regelmatig afleggen. Emoties bepalen iedere stap van ons handelen, zeker wanneer we het aan ons onbewuste overlaten. En zo staan ze ook aan de basis van onze ‘liefde’.
Groei door pijn. Pijn is een reactie op de grens tussen bewust en onbewust. De autonome reactie op pijn is een schrik reactie. De bewuste reactie is een leerproces.
Ik ben nieuwsgierig, ik zie vuur, ik wil het pakken, het vuur is heet, ik verbrand mijn hand, ik trek mijn hand terug, mijn lichaam produceert adrenaline, ik ervaar grote kracht, ik koel mijn verbrande hand, de pijn neemt af, ik heb een weekje last van pijn en jeuk, mijn hand geneest.
Wat is het bewuste leerproces? Niet meer nieuwsgierig zijn? Niet meer dicht bij het vuur gaan? Of juist het gevaar willen opzoeken vanwege de adrenaline rush? Het bewustzijn ervaren dat je pijn kunt verdragen. Dat je een keuze hebt hoe je er mee om gaat. Dat je er weer van kunt genezen en dat je er door kunt groeien. Of zoals Nietzsche al zei: “Was mich nicht umbringt, macht mich stärker”
Helemaal mee eens. Oei ik groei! Maar pijn is pas pijn wanneer je het bewust kunt voelen. Tot dan wordt er op fysiek verstorende prikkels inderdaad alleen autonoom gereageerd met een vecht-, vlucht- of freeze- reactie, met een uitstroom van emotioneel aangestuurde neuro-hormonen, de molecules of emotion.
Terecht noemt Paul dit leerzame momenten, tenzij de ervaring dermate heftig was dat de freeze-reactie ervoor gezorgd heeft om de ervaring te ‘verdringen’ en deze ervaring ‘slecht gecodeerd’ in mijn onbewuste terecht komt. (Traumatische ervaringen m.n.) Dan loop ik het risico om voortaan ‘allergisch’, te heftig op iets te reageren, zodat er een fobisch reactiepatroon ontstaat. In alle andere gevallen was het leerzaam, ‘pijn-vermijdend’ en ‘Plaesure seeking’ als we nu eenmaal zijn.